Phòng cháy chữa cháy cho trẻ mầm non: Kiến thức và kỹ năng cần thiết

1. Nhận biết nguyên nhân và dấu hiệu của cháy

Để trẻ có thể cảnh giác, giáo viên cần hướng dẫn các bé nhận biết những nguyên nhân phổ biến và dấu hiệu của đám cháy. Một số gợi ý cho trẻ như sau:

• Chập điện: Dạy trẻ về nguy cơ từ ổ điện, dây điện cũ và thiết bị quá tải có thể gây tia lửa. Dấu hiệu nhận biết: nghe tiếng nổ lách tách từ ổ điện, hoặc ngửi thấy mùi khét khó chịu từ ổ cắm. Nếu thấy có tia lửa nhấp nháy, phải báo ngay cho người lớn.
   
• Lửa bếp: Trẻ cần cảnh giác khi ở gần bếp gas, bếp củi. Hướng dẫn không chạm vào bếp đang nấu và luôn có người lớn giám sát. Dấu hiệu cháy: quan sát thấy ngọn lửa đỏ hoặc khói đen từ bếp, mùi thức ăn bị cháy.
   
• Chất dễ cháy: Giải thích với trẻ rằng giấy, vải vóc, xăng dầu, cồn… là những vật liệu dễ bén cháy. Ví dụ như miếng vải ở gần quạt, giấy để gần bếp có thể dễ gây hỏa hoạn. Dấu hiệu: khói đen bốc lên nhanh, lửa lan rộng và có tiếng nổ nhỏ (như tiếng bùng của bình gas).
   
• Dấu hiệu báo cháy: Hướng dẫn trẻ nhận biết cảnh báo cháy trong trường học – ví dụ nghe tiếng còi báo cháy, chuông báo cháy, hoặc thấy đèn exit nhấp nháy đỏ. Khi trẻ ngửi thấy mùi khói lạ, thấy khói bốc lên hoặc nghe báo động, phải lập tức báo cho thầy cô và bố mẹ biết.

2. Các biện pháp phòng cháy

Giáo viên và phụ huynh nên kết hợp phổ biến những biện pháp phòng ngừa đơn giản đến trẻ:

• Sắp xếp đồ đạc gọn gàng: Giữ cho đường dây điện không bị rối, không để quá nhiều đồ đạc dễ cháy gần ổ cắm và thiết bị sinh nhiệt. Ví dụ, để giấy, sách vở, dầu hỏa xa bếp và các nguồn lửa. Kiểm tra định kỳ ổ cắm, cầu dao điện để đảm bảo an toàn.
   
• Phòng ngừa nguồn lửa: Dạy trẻ không chơi diêm quẹt, bật lửa hay bật bếp nếu không có người lớn. Nhắc nhở trẻ tránh kéo phích cắm rút cáp điện khi tay còn ướt. Giải thích cho trẻ hiểu rằng mọi vật liệu dễ cháy cần được để xa nguồn điện và lửa.
   
• Hiểu biển báo an toàn: Cho trẻ làm quen với các biển báo PCCC cơ bản (biển “Lối thoát hiểm”, “Bình chữa cháy”, “Cấm lửa”, “Cấm khói”…). Ví dụ, dán hình các biển này trong lớp, tập cho trẻ đọc và giải thích ý nghĩa. Khi khẩn cấp, trẻ cần biết chạy theo biển “Exit” để thoát ra ngoài.
   
• Tuân thủ quy tắc an toàn: Hướng dẫn trẻ luôn đi theo lối đi an toàn đã được chỉ định, không chen lấn khi di chuyển và không trốn trong góc tường khi có cháy. Cùng trẻ thực hiện quy tắc “không chạy lòng vòng”, chỉ chạy theo hướng dẫn của thầy cô ra điểm tập kết an toàn.
   

3. Dạy kỹ năng chữa cháy cơ bản

Ngoài lý thuyết, trẻ cần thực hành một số kỹ năng đơn giản dưới sự giám sát:

• Làm quen với dụng cụ chữa cháy: Cho trẻ trực tiếp tiếp xúc với bình cứu hỏa (loại bột ABC) và chăn chữa cháy giả. Dạy trẻ các bước cơ bản như rút chốt bình, bóp cò (bằng đòn bẩy) và hướng vòi vào giả định ngọn lửa (nhân viên cứu hộ hoặc giáo viên có thể làm mẫu trước). Mặc dù trẻ không tự thao tác mạnh, nhưng việc ngắm và cầm thử giúp các em không còn sợ hãi với thiết bị cứu hỏa. Nhiều chương trình PCCC thực tế cho thấy trẻ em được trang bị “kỹ năng thiết yếu để thoát hiểm và tự cứu mình khi có hỏa hoạn” sau các buổi huấn luyện.
   
• Cách gọi cứu hỏa (114): Dạy trẻ ghi nhớ số điện thoại khẩn cấp 114 (trong trường hợp thực sự nguy cấp). Cho trẻ tập gọi giả định đến 114 để làm quen. Chỉ dẫn trẻ nói rõ địa chỉ, tên trường khi gọi, và giữ bình tĩnh chờ trợ giúp.

• Kỹ năng “nằm cuộn tròn”: Giải thích rằng nếu quần áo có dính lửa, trẻ cần nằm xuống và cuộn tròn người trên nền nhà (đã dạy đập lăn để dập lửa). Ví dụ minh hoạ bằng tấm thảm nhỏ hoặc chăn mỏng để trẻ tập. Kỹ năng này giúp dập đám lửa nhỏ và giảm cháy lan trên người.
   
• Kỹ năng thoát hiểm: Dạy trẻ khi có khói, hãy cúi thấp, che mũi bằng khăn ẩm và chạy theo hướng mũi tên chỉ lối thoát hiểm. Hướng dẫn trẻ di chuyển theo hàng lối, không chen lấn để nhanh chóng đến nơi an toàn. Nhấn mạnh cho trẻ không bật wifi/call khi cháy, mà chỉ tập trung chạy ra ngoài theo hiệu lệnh.

4. Thực hành PCCC

Lý thuyết chỉ hiệu quả khi được củng cố qua thực hành thường xuyên. Trường mầm non nên xây dựng kế hoạch và tiến hành các hoạt động sau:

• Diễn tập PCCC định kỳ: Theo quy định, mỗi năm học trẻ mầm non cần ít nhất một buổi diễn tập PCCC. Buổi diễn tập bao gồm giả lập chuông báo cháy reo, giáo viên hướng dẫn trẻ lắng nghe hiệu lệnh, di chuyển theo lộ trình đã học. Qua đó, trẻ vừa ôn kỹ năng vừa hình thành thói quen phản ứng đúng, không hoảng loạn.

• Mô phỏng tình huống thực tế: Sử dụng khói giả an toàn hoặc mô hình nhỏ (ví dụ kịch bản bếp lửa bị rò rỉ) để tạo cảm giác chân thực cho trẻ. Giáo viên có thể bật tiếng còi báo động và hô khẩu hiệu “Có cháy!” để trẻ phải nhanh chóng áp dụng kỹ năng đã học, như cúi thấp theo lối thoát ra sân trường.
   
• Rèn luyện thoát hiểm: Lập sẵn hàng lối, tựa ví dụ như xếp thành đôi, thực hành chạy ra cổng trường, đến khu vực tập kết. Dạy trẻ cách nhận biết người lớn đi đầu, người lớn đi cuối để không bị tách rời. Sau mỗi buổi diễn tập, giáo viên nên cùng trẻ nhắc lại các bước thoát hiểm, giải đáp thắc mắc.
   
• Bảo đảm an toàn và khích lệ: Khi tổ chức tập luyện, tuyệt đối an toàn cho trẻ (sử dụng khói và thiết bị giả an toàn). Khen thưởng, tuyên dương kịp thời khi trẻ làm đúng, giúp các em thêm tự tin. Hoạt động vui chơi hóa trang như “chiến sĩ cứu hỏa” hay thi “tìm biển báo PCCC” cũng giúp trẻ hứng thú và nhớ lâu kiến thức.
   

5. Kết luận

Việc giáo dục PCCC cho trẻ nhỏ không chỉ là trách nhiệm của nhà trường mà còn cần sự phối hợp chặt chẽ với gia đình. Thầy cô mầm non đóng vai trò tiên phong trong việc trang bị kỹ năng, trong khi phụ huynh nên tiếp tục lặp lại và củng cố kiến thức này tại nhà. Cô giáo Nguyễn Thị Thu Hằng (Hà Nội) chia sẻ: “Chúng tôi dạy các con tập la hét để thu hút sự chú ý, cũng như luyện tập chạy ra chỗ thoáng khi có cháy”. Điều này cho thấy giáo viên chính là người truyền cảm hứng quan trọng, còn phụ huynh cần nhắc nhở con tuân thủ các quy tắc an toàn đã học. Tổng kết lại, giáo dục an toàn cháy nổ cho trẻ mầm non, xây dựng ý thức phòng cháy ngay từ nhỏ và hình thành kỹ năng thoát hiểm cho trẻ là vô cùng quan trọng. Một môi trường học đường an toàn, bình tĩnh ứng phó khi có sự cố đòi hỏi sự chủ động của cả nhà trường lẫn gia đình để bảo vệ các em – mầm non tương lai của đất nước.

Nguồn tham khảo: Chính sách giáo dục PCCC tại Việt Nam; Báo cáo trường học đã diễn tập PCCC; Tin tức vụ cháy trường mầm non.